Z okazji obchodów 25-lecia pierwszych wolnych wyborów, Narodowy Instytut Audiowizualny (NInA) udostępnił specjalną kolekcję online poświęconą jednemu z najważniejszych wydarzeń najnowszej historii Polski – obradom Okrągłego Stołu. Niepublikowanym dotąd nagraniom z archiwów Video Studio Gdańsk i radia RFI, towarzyszą opisy ukazujące tamte wydarzenia w szerokim kontekście historycznym.

Dzięki materiałom udostępnionym w NINATECE będzie można poznać, jak przebiegały negocjacje oraz kulisy obrad Okrągłego Stołu. Nagrania nie tylko dokumentują wydarzenia, ale oddają również atmosferę oraz obyczajowość tamtych czasów.

Realizatorzy Video Studio Gdańsk krążąc po korytarzach i Sali kolumnowej Pałacu Namiestnikowskiego prosili przedstawicieli opozycji i władz o komentarze dotyczące obrad. Przysłuchiwali się też wypowiedziom udzielanym mediom państwowym. Nagrania pokazują, jak ważna dla negocjatorów „Solidarności” była każda minuta ich występu w codziennych relacjach telewizyjnych z obrad Okrągłego Stołu.

Każdy materiał w kolekcji opatrzony jest planszą z oryginalnym tytułem oraz eksperckim opisem, który zapewnia szerszy kontekst dla zarejestrowanych wypowiedzi i sytuacji. Nawigację ułatwiają sekcje tematyczne: Inauguracja i zakończenie obrad, Kobiety Okrągłego Stołu, Kryzysy w negocjacjach, Stoliki i podstoliki, Ludzie opozycji, Ludzie władzy, Wywiady i komentarze, Rozmowy o strategii, Kryzysy w negocjacjach, Nastroje i realia społeczne. Dodatkowo jest możliwość wyszukiwania nagrań poprzez listę kluczowych dla obrad osób – zarówno ze strony opozycji, jak i władzy.

Dużą atrakcją kolekcji jest również sekcja „O Okrągłym Stole po latach” zawierająca audycje przygotowane przez polską redakcję RFI (Radio France Internationale). Możemy w niej znaleźć m.in. rozmowę z wybitnym francuskim sowietologiem i historykiem Alainem Besançonem, Aleksandrem Smolarem – politologiem i Prezesem Zarządu Fundacji im. Stefana Batorego, czy komentarz „20 lat po wyborach czerwcowych” – Andrzeja Wielowieyskiego, polityka i uczestnika obrad Okrągłego Stołu.

Z kolei w sekcji „Kuluary i atmosfera obrad” ukazano „od kuchni” zmagania opozycyjnych negocjatorów z przedstawicielami komunistycznej władzy. Dziennikarze nie mogli przebywać na sali obrad, ale przyglądali się kuluarowym naradom na korytarzach podczas przerw w wielogodzinnych debatach. Kamera Video Studio Gdańsk często przebywała w pokoju służącym jako sekretariat opozycji. Dzięki tym nagraniom można przyjrzeć się zabieganym negocjatorom oraz napiętej atmosferze, której towarzyszył wyścig z czasem.

Archiwalia pokazują intensywną pracę kobiet, m.in. Grażynę Staniszewską opowiadającą o rozmowach na temat indeksacji płac; Janinę Jankowską i Helenę Łuczywo, komentujące obrady na temat dostępu opozycji do środków masowego przekazu; Ludwikę Wujec, odpowiadającą za organizację sekretariatu i biura prasowego strony solidarnościowej, jak i istotne prace nad ordynacją wyborczą Janiny Zakrzewskiej, która przy stoliku ds. reform politycznych brała czynny udział w każdej naradzie dotyczącej tej kwestii.

Ciekawostką są skompilowane fragmenty filmów prezentujące tematycznie obyczajowość czasów przełomu: symbole luksusu i codzienne przedmioty, a także nieodłączny element rozmów i negocjacji – papierosy, czy zmontowane materiały z konferencji prasowych, pokazujące że obie strony negocjacji przy Okrągłym Stole wiedziały, jak ważny jest przekaz telewizyjny, który będzie oddziaływał na Polaków.

Ważną częścią serwisu jest Alfabet Okrągłego Stołu, który zawiera hasła wyjaśniające specyficzne terminy i zjawiska związane z obradami, np. takie jak: 35% wolności, Cenzura, Kryzysy w negocjacjach, Magdalenka, Rząd Tadeusza Mazowieckiego, Wybory czerwcowe.

Materiał audiowizualny uzupełniają audycje RFI. Są to nagrania dwojakiego rodzaju: bieżące komentarze uczestników obrad Okrągłego Stołu oraz wspomnienia i formułowane po latach oceny. Wśród nagrań można wysłuchać m.in.: relację z wizyty Lecha Wałęsy w Paryżu w 1988 r., rozmowę z Janem Józefem Szczepańskim o stanie kultury w Polsce z roku 1990, czy audycję, w której Jerzy Giedroyc opowiada o polskiej polityce po 1989 roku, piśmie „Kultura” i Instytucie Literackim. Archiwa polskiej sekcji RFI pozyskano dzięki współpracy z Francuskim Instytutem Audiowizualnym (INA).

Nagrania pochodzące z Video Studio Gdańsk zostały zdigitalizowane na zlecenie Narodowego Instytutu Audiowizualnego w ramach Programu Wieloletniego Kultura+ Priorytet Digitalizacja, wspierającego projekty związane z digitalizacją zasobów kultury i dziedzictwa narodowego. NInA jest operatorem projektu.

Kuratorkami kolekcji Archiwa transformacji ’89 są Paulina Codogni i Anna Siwek, które dokonały wyboru nagrań i opatrzyły je autorskimi tekstami. Kolekcję stworzył zespół NInA.

Z kolekcją zapoznać można się tutaj...