Dozwolony użytek publiczny oraz prawo do wynagrodzenia za wypożyczenia biblioteczne (public lending right) to tematy, na które dyskutowali uczestnicy trzeciego Forum Prawa Autorskiego. Posiedzenie odbyło się 2 października w siedzibie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Punktem wyjścia do dyskusji były wyniki konsultacji społecznych  na temat dozwolonego użytku publicznego, czyli opisanej w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych instytucji, dzięki której określone podmioty mogą korzystać bez zgody twórcy z rozpowszechnionego utworu.  W tej sprawie swoje stanowiska do resortu kultury przesłało ok.50 podmiotów. Nie mniejszym zainteresowaniem temat ten cieszył się podczas Forum, na którym dyskutowano m.in.  o tym czy dozwolony użytek jest wyjątkiem w prawie autorskim, czy wynikającą z tej ustawy zasadą; jaka ochrona powinna przysługiwać twórcom; jakie prawa mają użytkownicy; czy uwzględniając unijne dyrektywy i międzynarodowe umowy można jeszcze bardziej uelastycznić polskie przepisy o dozwolonym użytku; czym jest prawo cytatu.

Uczestnicy Forum omówili również kwestie prawa do wynagrodzenia za wypożyczenia biblioteczne (public lending right), które reguluje Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. w sprawie prawa najmu i użyczenia oraz niektórych praw pokrewnych prawu autorskiemu w zakresie własności intelektualnej (2006/115/WE). Zgodnie z jej przepisami państwa członkowskie powinny wprowadzić do krajowych systemów prawnych takie regulacje, które przynajmniej twórcom zapewnią godziwe wynagrodzenie z tytułu publicznego użyczania utworów lub przedmiotów praw pokrewnych. Chodzi m.in. o wypożyczania książek przez biblioteki.  Wyłączenie z systemu wynagrodzeń wszystkich bibliotek - w świetle orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości UE -  jest sprzeczne z dyrektywą, co potwierdzają m.in. wyroki w sprawach C- 67/08 Padawan oraz C-271/10 Vewa. Tymczasem zgodnie z art. 28 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych biblioteki, archiwa i szkoły mogą w Polsce nieodpłatnie udostępniać egzemplarze rozpowszechnionych utworów. Istnieje zatem obawa, że w przyszłości zostanie wszczęte przeciwko Polsce postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej w związku z niepełnym wdrożeniem dyrektywy 2006/115/WE. W chwili obecnej Polska jest jednym z trzech państw Unii Europejskiej - obok Rumunii i Bułgarii - które jak dotąd nie implementowały regulacji dotyczącej wynagrodzenia za wypożyczenia biblioteczne.

Uczestnicy Forum podczas spotkania zastanawiali się zatem nad tym, czy systemem public lending right powinny zostać objęte wszystkie biblioteki w Polsce, czy należy wprowadzić wyjątki od tej reguły np. dla bibliotek dla niewidomych. Podczas spotkania dyskutowano również nad tym, czy system public lending right powinien objąć tylko tradycyjne książki, czy również e-booki. Wielu uczestników podkreślało, że w pierwszej kolejności należy zadbać o  papierowe wydania, a dopiero później należy objąć systemem cyfrowe książki oraz fonogramy i wideogramy.

Chociaż dyskusja na Forum - jak zauważyli sami uczestnicy była pierwszą w naszym kraju poważną, merytoryczną debatą na temat wprowadzenia public lending right – resort kultury  już teraz zastrzega, że podobnie jak w większości państw Unii Europejskiej rekompensata dla beneficjentów będzie pokrywana z budżetu państwa (taki system działa, np. w Szwecji, Danii, Czechach, Słowenii, Estonii oraz na Litwie). Oznacza to, że opłatą nie zostaną obciążeni ani czytelnicy wypożyczający książki, ani same biblioteki.

Obciążenie opłatami bezpośrednich użytkowników pozostawałoby  w sprzeczności z polityką Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, który wspierania czytelnictwo. Forum Prawa Autorskiego, powołane w styczniu 2013 roku przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Bogdana Zdrojewskiego, jest stałą platformą dla rzeczowej i merytorycznej dyskusji o zagadnieniach związanych z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Jego członkowie zastanawiają się nad kierunkami koniecznych zmian, które wynikają z potrzeby implementacji prawa unijnego. Skupiają się również na roboczych propozycjach zmian, które wymagają pogłębionych konsultacji i wymiany opinii.

Ponadto Forum Prawa Autorskiego ma stać się miejscem, w którym podejmowane będą tematy związane z dialogiem zainicjowanym przez Komisję Europejską poprzez wydanie Komunikatu w sprawie treści na jednolitym rynku cyfrowym (COM (2012) 789).  Do wzięcia udziału w Forum Prawa Autorskiego resort kultury zaprosił ok. 80 podmiotów. Wśród nich znaleźli się przedstawiciele środowisk twórczych, organizacji zbiorowego zarządzania, izb gospodarczych, instytucji kultury oraz użytkowników i organizacji pozarządowych, których działanie związane jest z prawem autorskim.

Pierwsze Forum Prawa Autorskiego odbyło się 27 marca br., drugie – 6 czerwca br. Podczas obu posiedzeń uczestnicy dyskutowali na temat wprowadzenie do polskiego prawa zasad korzystania z utworów osieroconych oraz  zapewnienia szerszego dostępu do dzieł, których nakład został wyczerpany (dzieła out-of-commerce).

Źródło: www.prawoautorskie.gov.pl