W roku, gdy Adam Mickiewicz opublikował „Ballady i romanse”, Brazylia ogłosiła niepodległość, a na świat przyszli pionier przemysłu naftowego Ignacy Łukasiewicz i wynalazca pierwszej ochronnej szczepionki Louis Pasteur, w Lublinie były oficer napoleoński, architekt Łukasz Rodakiewicz wybudował teatr. Jak głosi legenda – z miłości do swojej dopiero co poślubionej żony.

Tak oto w 1822 roku rozpoczęła historia miejsca dzisiaj znanego jako Teatr Stary w Lublinie. Inauguracyjne przedstawienie odbyło się 20 października, niestety tytuł premierowej sztuki przepadł w mrokach dziejów.

Historia Teatru Starego

Teatr pozostawał w rękach potomków założyciela przez blisko półtora wieku, choć losy miał dość kręte. Niemało w nich tajemniczych transakcji kupna i sprzedaży, dramatycznego ratowania od upadku, nagłych wzlotów, niebanalnych pomysłów repertuarowych, konfrontacji z wielką Historią.


Fot. Dorota Awiorko

Cóż tu się nie działo! Występowały liczne wędrowne trupy aktorskie, pod sufitem wędrował człowiek mucha, na scenie prezentowali swe sztuki i sztuczki prestidigitatorzy, recytatorki, treserzy zwierząt dzikich i domowych, tancerki, iluzjoniści i hipnotyzerzy, aktorki wybitne i już zupełnie zapomniane, wielcy tragicy, zapaśniczki, a także mówcy polityczni i sufrażystki. Słychać tu było języki polski, rosyjski, niemiecki, ukraiński, jidysz.

A od 1907 roku działalność teatralną stopniowo zaczął wypierać kinematograf, co nastąpiło w latach 30. ubiegłego wieku Kino to nosiło różne nazwy: Théâtre Optique Parisien, Adria, Rialto, wreszcie Staromiejskie. Ta ostatnia wciąż pobrzmiewa w pamięci mieszkanek i mieszkańców Lublina. Wyświetlano tu filmy do 1981 roku. A potem nastały trzy dekady popadania w ruinę ze sporadycznymi próbami ratowania samego budynku i wskrzeszania kulturalnych tradycji tego miejsca.


Fot. Dorota Awiorko

Wreszcie, w 2012 roku rozpoczął się zupełnie nowy etap działalności jako instytucji miejskiej – placówki repertuarowej, nie mającej zatem swojego zespołu aktorskiego, choć produkującej spektakle. W bogato wypełnionym programie przedstawienia przeplatają się z projekcjami filmowymi, debatami literackimi, koncertami. Gościli tu i goszczą artystki i artyści tej klasy co Janusz Gajos, Krzysztof Globisz, Krystyna Janda, Jadwiga Jankowska – Cieślak, Olga Tokarczuk, Jan Peszek, Andrzej Seweryn i Danuta Szaflarska, a opiekę kuratorską nad programem sprawuje grono najświetniejszych polskich ekspertek i ekspertów.

Jubileusz

Koncert jubileuszowy VIVAT TEATR STARY, fot. Wojciech Nieśpiałowski

Z łamów „Gazety Warszawskiej” z 1822 roku wiemy, że jednym z pierwszych przedstawień  teatru była inscenizacja „Króla Leara” Williama Shakespeare’a, a w tytułową rolę wcielił się aktor Jan Kochanowski. 200 lat później Teatr Stary zaprasza na premierę spektaklu „Lear” w reżyserii Janusza Opryńskiego. Tym razem w roli tytułowej będzie można zobaczyć Andrzeja Seweryna. Twórcy spektaklu tak opisują tę inscenizację: „Chcemy opowiedzieć o Learze w osobliwy sposób. Widzimy go po śmierci jak ciągle słyszy głosy córek i błazna. Lear musi jeszcze raz zmierzyć się ze swoim Losem. Jeszcze raz przeżyć tragedię swojego życia. To powtórne wypełnienia swojego Losu jest gorzkim wspomnieniem, wejściem w dialog z Gonerylą, Reganą, Kordelią, Błaznem i z samym sobą.”


Andrzej Seweryn na próbie spektaklu "Lear" fot. Wojciech Nieśpiałowski

W 2022 roku Teatr Stary w Lublinie świętuje podwójny jubileusz: dwustulecia istnienia i dziesięciolecia odnowienia działalności. Obchody potrwają przez cały rok, a ich zwieńczeniem będzie otwarcie stałej wystawy historycznej poświęconej dziejom budynku przy Jezuickiej 18. Chociaż nierzadko gościły tu wielkie sławy i zawsze organizowano wiele wydarzeń, ten gmach nigdy nie grzeszył wielkością – w sensie przestrzeni. Mimo to niewielkie foyer staje się domem dla niemałej wystawy. Na czterech piętrach pojawią się informacje o kilkudziesięciu wydarzeniach i sporej liczbie postaci. Będzie to bogato ilustrowana podróż w czasie i przez historię sztuk wszelakich. Teatr, kino, cyrk, galeria, agora, sala koncertowa – wszystkie w jednym miejscu, niezmiennie od 1822 roku. Poznając przeszłość, będzie można docenić ciągłość i zapewne spojrzeć w przyszłość. Integralną częścią wystawy jest strona internetowa, gdzie znajdzie się jeszcze więcej zdjęć, dokumentów, artykułów i wspomnień. Zarówno wystawa, jak i strona będą sukcesywnie rozbudowywane.


Fot. Wojciech Nieśpiałowski


Zdjęcie główne: Dorota Awiorko