Spędźmy pierwszy weekend Wiosny z prawdziwie wiosennym obrazem. „Rycerz wśród kwiatów” Leona Wyczółkowskiego to monumentalny pastel, na którym wątek rozkwitu przyrody łączy się z treściami symbolicznymi.

Motyw wiosny był wykorzystywany przez wielu malarzy. Mógł być tematem alegorii, pretekstem do pejzażu, ale także nieść za sobą szersze, symboliczne znaczenie. To ostatnie podejście częste było wśród przedstawicieli Młodej Polski, do których zaliczyć możemy Leona Wyczółkowskiego (1852-1936). Wiosnę w jej pełnym rozkwicie możemy podziwiać na jednym z jego najbardziej spektakularnych obrazów „Rycerz wśród kwiatów” z 1904 r. Jest to dekoracyjne panneau o imponujących rozmiarach: szerokości 3 m i wysokości 1,76 m. Wyczółkowski wykorzystał dość nietypową dla tak dużych formatów technikę pastelu, którą posługiwał się po mistrzowsku. Temat obrazu przypomina baśń: łąkę porośniętą dorodnymi tulipanami przemierza konno husarz w złotej zbroi. Dmie przy tym w złoty róg - jakby wzywał naturę do przebudzenia albo obwieszczał nadejście wiosny.

Wyczółkowski nieprzypadkowo ubrał rycerza w charakterystyczną, wyposażoną w skrzydła zbroję. Husaria, czyli formacja ciężkiej jazdy, do dziś owiana jest legendą – głównie dlatego, że wiązała się z czasami największej świetności i potęgi Polski. Artysta wiedział to wszystko doskonale jako były student czołowego malarza polskiej historii, Jana Matejki. Postać rycerza mogła być świadomym odwołaniem do twórczości mistrza, zwłaszcza, że identycznego husarza Wyczółkowski wyrzeźbił w 1907 r. jako projekt pomnika Matejki (obecnie praca znajduje się w zbiorach Domu Jana Matejki, oddziału Muzeum Narodowego w Krakowie). Mimo tych nawiązań „Rycerz wśród kwiatów” nie jest obrazem historycznym, a jego treść powinniśmy odczytywać symbolicznie.

Ważnym rekwizytem jest złoty róg, w który dmie husarz. Przedmiot ten nawiązuje do „Wesela” Stanisława Wyspiańskiego, którego premiera odbyła się trzy lata przed namalowaniem obrazu. W dramacie instrument miał wyrwać naród z letargu i wezwać go do walki o niepodległość. Husarz Wyczółkowskiego kieruje róg w stronę majaczących na horyzoncie gór. Być może chce przebudzić uśpionych w Tatrach rycerzy? Legenda o skamieniałych wojach Bolesława Chrobrego (lub według innych wersji Bolesława Śmiałego), którzy obudzą się, gdy Polska będzie w potrzebie cieszyła się na początku XX w. dużą popularnością, podobnie jak inne elementy podhalańskiego folkloru. Sam Wyczółkowski nawiązywał do niej cyklem „Legend Tatrzańskich” - widoków gór, w których skalistych zboczach dopatrzeć można się sylwetek rycerzy (jeden z obrazów znajduje się w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu). „Rycerz wśród kwiatów” uważany jest za jego zwieńczenie.

Impulsem do namalowania obrazu były dla Wyczółkowskiego aktualne wydarzenia. W 1904 r. Rosja przegrywała wojnę z Japonią, a w kraju czuć było nastroje, które rok później doprowadziły do wybuchu rewolucji. Wielu Polaków uwierzyło wówczas na nowo, że po ponad stuleciu zaborów odzyskanie niepodległości jest bliskie. „Rycerz wśród kwiatów” to malarski wyraz tej nadziei. Dzieło można odczytywać  także bardziej uniwersalnie. W jednym z numerów „Tygodnika Ilustrowanego” z 1907 r. opisano je słowami: „Cała natura śpiewa razem z tatrzańskim bojownikiem, śpiewa o wolności, o przepychu wiecznie twórczego życia”. Dziś triumfalny głos rogu husarza możemy odebrać jako sygnał, że wraz z wiosennym przebudzeniem natury warto spojrzeć w przyszłość z nową nadzieją.

Pastel „Rycerz wśród kwiatów” przechowywany jest obecnie w Bibliotece Polskiej w Paryżu. Możecie obejrzeć go na stronie Narodowego Instytutu Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA. Znajdziecie tam ponadto opisy innych znajdujących się za granicą obiektów związanych z polską kulturą.

Fot. Domena Publiczna, obraz ze zbiorów Biblioteki Polskiej w Paryżu

Zwiedzajcie z nami muzea i galerie całego świata bez wychodzenia z domu!

Takie możliwości otwiera przed Wami sekcja MUZEA i GALERIE w Bazie Legalnych Źródeł na legalnakultura.pl